انواع معایب و آسیب‌دیدگی‌های راه آسفالته:
در یک تقسیم بندی، خرابی‌ها را به دو نوع بنیادی (سازه‌ای) و خرابی سطحی (کارکردی) دستهبندی می‌کنند. نوع بنیادی زمانی رخ می‌دهد که روسازی به علت نداشتن قدرت باربری کافی در اثر بارهای وارده و صدمه دیدن، دیگر قادر به تحمل بارگذاری بیشتر بدون افزایش خرابی نباشد. درحالی‌که در خرابی‌های سطحی سیستم روسازی قدرت باربری دارد ولی به علت ناهموار شدن سطح روسازی امکان بهره‌برداری از آن به‌سختی امکان‌پذیر است.
در تقسیم‌بندی دیگر خرابی‌ها به سه دسته عمده تقسیم‌بندی می‌شوند:
- ترک‌ها
- تغییر شکل‌ها
- اضمحلال
در مقاله قبلی ترجیحاً به انواع ترک‌ها که یکی از مهم‌ترین انواع خرابی در روسازی آسفالتی بودند، اشاره شد. در این جلسه به نوع دیگر خرابی‌ها ازجمله انواع تغییرشکل‌ها و خردشدگی‌ها اشاره خواهیم کرد.
1- موج‌زدگی در آسفالت:
این خرابی به‌صورت موجی در جهت حرکت وسایل نقلیه در سطح رویه آسفالتی به وجود می‌آید. روسازی‌های آسفالتی که مصالح لایه رویه آن‌ها به طرز صحیح طرح و انتخاب‌نشده‌اند و درنتیجه دارای استقامت برشی کافی نیستند، به این صورت خراب می‌شوند. موج‌ها در محل‌هایی که نیروهای برشی شدید به روسازی وارد می‌شود به وجود می‌آیند. نیروهای برشی شدید معمولاً در نزدیکی تقاطع‌ها که وسایل نقلیه متوقف می‌شوند و یا از حال سکون به حرکت درمی‌آیند و یا در محل‌های تغییر سرعت، توسط چرخ های وسایل نقلیه به روسازی وارد می‌شود.
علت به وجود آمدن موج معمولاً یکی یا ترکیبی از عوامل زیر است:
الف) مصرف بیش‌ازحد لازم قیر در مخلوط آسفالتی.
ب) به کار بردن قیری که بیش‌ازحد لازم برای آب و هوای منطقه مورد مصرف نرم است.
ج) مصرف بیش‌ازحد مصالح ریزدانه در مخلوط آسفالتی.
د) وجود مقدار زیاد مصالح گرد گوشه در مخلوط آسفالتی.
ه) هوا ندادن مخلوط‌های آسفالتی که در ساختن آن‌ها از قیرهای محلول استفاده‌شده است.
برای مرمت این نوع خرابی، در مواردی که وسعت خرابی کم بوده و شدت موج‌ها زیاد است باید اقدام به کندن و برداشت کامل قسمت خراب‌شده رویه شود. در این حالت محل کنده‌شده باید با استفاده از بتن آسفالتی گرم پر شود. در مواردی که وسعت خرابی نسبتاً زیاد بوده و شدت موج‌ها کم است باید با استفاده از یک لایه‌نازک روکش آسفالتی اقدام به رفع خرابی شود.
2- گودی (شیار افتادگی) مسیر چرخ ها در آسفالت:
گودی مسیر چرخها به موج عرضی که در سطح رویه آسفالتی به وجود می‌آید اطلاق می‌شود. نقاط گود این موج‌ها در مسیر حرکت چرخهای وسایل نقلیه سنگین قرار دارد. علت به وجود آمدن گودی مسیر چرخها تحکیم لایه‌های روسازی و یا خاک بستر راه است. میزان گودی مسیر چرخها بستگی به‌شدت رفت آمد دارد و هرچه تعداد وسایل نقلیه سنگین بیشتر باشد، شدت این خرابی نیز بیشتر خواهد بود.
میزان گودی مسیر چرخها را می‌توان با قرار دادن یک شمشه فلزی یا چوبی بلند در عرض راه مشاهده کرد و آن را اندازه‌گیری نمود. این خرابی همچنین در اثر حرکت جانبی مصالح آسفالتی در جهت عمود بر حرکت وسایل نقلیه نیز ممکن است به وقوع بپیوندد.
برای اجتناب از این نوع خرابی باید مشخصات فنی مصالح روسازی طوری انتخاب شود که استقامت و پایداری کافی را داشته باشد. مصالح سنگی مصالح مخلوط‌های آسفالتی باید شکسته بوده و از به کار بردن مصالح سنگی گرد گوشه اجتناب شود. همچنین باید از مصرف میزان بیش‌ازحد قیر و مصالح ریزدانه که باعث کاهش استقامت مخلوط می‌شوند خودداری کرد. برای مرمت گودی مسیر چرخها باید با استفاده از بتن آسفالتی گرم محل‌های گود شده پر شده و در صورت لزوم با یک لایه‌نازک آسفالتی روسازی روکش شود.
3- چاله‌ها در آسفالت:
این خرابی به گودی‌هایی که در اثر خرد و کنده شدن قسمتی از مصالح رویه و اساس روسازی به وجود می‌آید گفته می‌شود. معمولاً چاله‌ها در اواخر فصل زمستان و اوایل فصل بهار به وجود می‌آیند. علت این امر بالا بودن میزان رطوبت خاک در این زمان از سال و درنتیجه کم بودن مقاومت خاک است این مسئله بخصوص در مورد رویه‌های نازک آسفالتی که قسمت اعظم قدرت باربری سیستم روسازی توسط لایه‌های اساس و زیراساس و خاک تأمین می‌شود شدیدتر است.
سایر عواملی که در به وجود آمدن چاله‌ها مؤثر هستند عبارت‌اند از:
الف) کافی نبودن مقدار قیر مصرفی در مخلوط آسفالتی.
ب) مصرف مقدار خیلی زیاد یا خیلی کم مواد ریزدانه در مخلوط آسفالتی.
ج) عدم وجود سیستم زهکشی مناسب.
نحوه اصولی مرمت این نوع خرابی‌ها به‌این‌ترتیب است که پس از پاک کردن چاله از مواد خارجی، آب و دانه‌های شل مصالح، باید سطوح داخلی و کف چاله قیرپاشی شده و سپس این چاله‌ها با بتن آسفالتی گرم پر شده و متراکم شود.
4- جداشدگی دانه‌های رویه آسفالت:
این خرابی معمولاً از کناره‌های روسازی شروع‌شده و به‌طرف نقاط داخلی رویه آسفالتی پیشروی می‌کند، علل مختلفی دارد که عبارت‌اند از:
الف) اجرای رویه آسفالتی در هوای سرد یا مرطوب.
ب) تراکم غیر کافی مصالح آسفالتی.
ج) به کار بردن مصالح سنگی آلوده و یا کم‌دوام در لایه رویه آسفالتی.
د) کمبود میزان قیر مصرفی در مخلوط آسفالتی.
ه) گرم کردن بیش‌ازحد بتن آسفالتی موقع پخت آن.
برای مرمت این نوع خرابی باید سطح قسمت خراب‌شده روسازی قیرپاشی شده و در مواردی که وسعت خرابی زیاد است با استفاده از یک لایه آسفالتی نازک روسازی روکش شود.
5- رو زدن قیر در آسفالت:
روزدن قیر به بالا آمدن و خارج شدن قسمتی از قیر مصرفی در رویه آسفالتی که در اثر آمدوشد خودروها صورت می‌گیرد، اطلاق می‌شود. قیری که به این نحوه از مصالح آسفالتی رو می‌زند توسط چرخهای وسیله نقلیه به‌صورت لایه‌نازکی در سطح راه پخش‌شده و سبب صیقلی شدن آن می‌شود.
علت اصلی روزدن قیر که همواره در هوای گرم و تحت اثر وسایل نقلیه سنگین به وجود می‌آید، وجود مقدار بیش‌ازحد قیر در مخلوط آسفالتی است. روزدن قیر در مخلوط‌هایی که دارای مقدار فضای خالی کمتری از حد لازم هستند نیز به وجود می‌آید.
قیر روزده باعث کاهش اصطکاک بین سطح راه و چرخهای وسایل نقلیه شده و بخصوص در مواقع بارندگی ممکن از منجر به تصادفات شود. در فصل تابستان قیر روزده به علت بالا بودن درجه هوا به‌صورت شل و خمیری درآمده و تحت اثر حرکت وسایل نقلیه در سطح راه فیتیله می‌شود.
روزدن قیر معمولاً با خرابی‌های دیگر ازجمله موج زدگی و گودی مسیر چرخها که علل مشابهی دارند همراه است. برای مرمت این نوع خرابی اگر وسعت قسمت خراب‌شده کم باشد، بر روی سطح راه ماسه یا شن ریزدانه پاشیده شده و کوبیده می‌شود. روکش کردن راه با استفاده از یک لایه‌نازک و کم قیر راه‌حل مناسب دیگری برای مرمت این نوع خرابی است.
